Περιγραφή

Ευρύτερα γνωστά αρχαία μνημεία της Καρυστίας είναι τα Δρακόσπιτα.

Αποτελούν μία ομάδα εικοσιτριών λίθινων μνημειακών κατασκευών, τετράγωνης ή κυρίως ορθογώνιας κάτοψης.

Καλύτερα σωζόμενα είναι το Δρακόσπιτο στην κορυφή του όρους Όχη (διαστάσεις: 12,40 x 7,63 μ.) στα βόρεια της Καρύστου και το συγκρότημα Πάλλη - Λάκκα στα Στύρα (Δρακόσπιτο Α - βόρειο: 12,40 x 6,20 μ., Δρακόσπιτο Β - νότιο: 12,40 x 6,20 μ., Δρακόσπιτο Γ - ανατολικό: 6,15 x 6,15 μ.).

Άλλα Δρακόσπιτα έχουν εντοπισθεί στις ορεινές περιοχές γύρω από τα Στύρα, όπως στις θέσεις Λιμικό (διαστάσεις: 7,65 x 6,25 μ.), Ίλκιζες (Δρακόσπιτο Α: 11,40 x 5,70 μ., Δρακόσπιτο Β: 6,20 x 5,80 μ.), Κούρθεα (Δρακόσπιτο Α: 5,95 x 5,85 μ., Δρακόσπιτο Β: 4,60 x 4,60 μ.), Αμινού, αλλά και χαμηλότερα στο Νημποριό (Πύργος Νημποριού: 7,40 x 6,50 μ.), και στη θέση Βίγκλια στη Λεύκα Νέων Στύρων και αλλού.

Το κτίριο στο Νημποριό αποτελεί έναν τυπικό πύργο ελληνιστικών χρόνων και συσχετίζεται με τα παρακείμενα αρχαία λατομεία.

Δύο Δρακόσπιτα έχουν εντοπισθεί στην κεντρική Εύβοια, στο όρος Δίρφη και κοντά στο Βατώντα.

Κοινά χαρακτηριστικά των Δρακόσπιτων αποτελούν η απόκρημνη και εποπτική θέση, στην οποία έχουν κατασκευασθεί, οι κατασκευαστικές λεπτομέρειες της μεγαλιθικής τοιχοποιίας και της εισόδου τους και κυρίως ο τρόπος στέγασης τους, κατά το εκφορικό σύστημα: μεγάλες βαριές πλάκες σχιστόλιθου συγκλίνουν σε στρώσεις από δύο αντικρινούς τοίχους.

Η κάθε στρώση πλακών εξέχει λίγο περισσότερο από την αμέσως κατώτερη της, έτσι ώστε να επιτευχθεί η δημιουργία μίας πυραμιδωτής στέγης.

Οι τοίχοι των Δρακόσπιτων είναι κατασκευασμένοι κατά μεγάλο μέρος κατά το ψευδοϊσόδομο ορθογώνιο ή τραπεζιόσχημο σύστημα, αλλά σε άλλα έχει χρησιμοποιηθεί και αργολιθοδομή.

Άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία που απαντώνται στα περισσότερα από αυτά τα κτίσματα είναι οι μονολιθικές παραστάδες της εισόδου και το μονολιθικό ανώφλι με το κουφιστικό χώρο πάνω από αυτό, οι κόγχες και τα λίθινα ράφια που διασώζονται στο εσωτερικό ορισμένων ως προεξοχή ενός τοίχου.

Τέλος, το Δρακόσπιτο της Όχης διασώζει ανοίγματα παραθύρων.
Οι διαστάσεις των δρακόσπιτων κυμαίνονται περίπου από 5 ως 13 μ.

Έχει διατυπωθεί πλήθος θεωριών για τη χρήση, το σκοπό, την κατασκευή και τη χρονολόγηση των Δρακόσπιτων.

Αναφέρουμε ενδεικτικά ότι ειδικά το Δρακόσπιτο της Όχης έχει θεωρηθεί αρχαίο ιερό αφιερωμένο στη λατρεία του Δία και της Ήρας, φρυκτωρία, φυλάκιο, καταφύγιο λατόμων και κατοικία ρωμαϊκού στρατιωτικού αποσπάσματος που φρουρούσε τα λατομεία και έχει χρονολογηθεί από τον 6ο έως τον 2ο - 1ο αιώνα π.Χ.

Ακόμη, το Δρακόσπιτο της Όχης, όπως και το συγκρότημα Πάλλη - Λάκκα στα Στύρα έχουν θεωρηθεί αποθήκες και ιερά που κατασκευάστηκαν από Κάρες σκλάβους που εργάζονταν στα λατομεία του καρύστιου λίθου κατά την ύστερη ελληνιστική και πρώιμη ρωμαϊκή περίοδο.

Κατά την ανασκαφή στο Δρακόσπιτο της Όχης, μεταξύ άλλων, βρέθηκε πλήθος μελαμβαφών μονωτών κυπέλλων, σε επίπεδο κάτω από το δάπεδο του κτιρίου.

Τα κύπελλα εντοπίσθηκαν συσσωρευμένα και αναποδογυρισμένα.

Ορισμένα ευρήματα από την ανασκαφή  στο χώρο του επιβλητικού Δρακόσπιτου της Όχης είναι αρχαϊκά, ενώ άλλα είναι ρωμαϊκά, πράγμα που δείχνει τη μεγάλη διάρκεια χρήσης της θέσης αυτής.

Πλούσιο λαογραφικό στοιχείο για τα Δρακόσπιτα, αποθησαυρισμένο από το Ν. Πολίτη, αποτελούν οι τοπικοί θρύλοι για το Δράκο που κατοικούσε στο Δρακόσπιτο της Όχης και αποτελούσε φόβητρο για την περιοχή.